જાણો છો "ક્વોન્ટમ
થિયરી" ના પ્રણેતા સત્યેન્દ્રનાથ બોઝ કોણ હતા?
- આજે તેમની 125મી
જન્મજયંતી અમદાવાદ
ભોતિક શાસ્ત્રી સત્યેન્દ્ર નાથ બોઝ 1લી જાન્યુઆરી 1894માં કોલકત્તામાં જન્મ્યા હતા. તે
"ક્વોન્ટમ થિયરી" ના પ્રણેતા ગણાય છે. આજે તેમની 125મી જન્મજયંતી છે. સત્યેન્દ્રનાથ બોઝનો જન્મ પહેલી
જાન્યુઆરી 1894 ના રોજ પર
કલકત્તામાં થયો હતો. તેમના પિતા સુરેન્દ્રનાથ બોઝ પૂર્વ ભારત રેલવેના એન્જીનિયરિંગ
વિભાગ માં નોકરી કરતા હતા. સત્યેન્દ્ર નાથ બોઝ તેમના સાત બાળકોમાં સૌથી મોટા હતા.
અભ્યાસમાં તેઓ બાળપણથી જ તેજસ્વી વિદ્યાર્થી હતા.
સત્યેન્દ્રનાથ
બોઝ હિન્દૂ હાઇસ્કુલ, કલકત્તામાં માધ્યમિક શિક્ષણ
લીધું. હતા. ત્યારબાદ તેમણે ઉચ્ચ અભ્યાસ માટે 1911માં
કલકત્તાની પ્રેસિડન્સી કોલેજમાં દાખલ થયા. ગણિત અને ભૌતિક્શાસ્ત્ર તેમના મનગમતા
વિષયો હતા. 1913માં તેમણે કલકતત્તા યુનિવર્સિટીની પરીક્ષા
પ્રથમ નંબરે પાસ કરી. કૉલેજમાં મેઘનાથ સહા તેમના સહાધ્યાયી હતા. સત્યેન્દ્રનાથ બોઝે 1915માં મિશ્ર ગણિત સાથે
અનુસ્નાતક કક્ષાએ પ્રથમ આવ્યા. ત્યારબાદ જર્મન ભાષાનો અભ્યાસ કરી જર્મન વિજ્ઞાની
બૂલ સાથે જર્મન પુસ્તકોનો અભ્યાસ કર્યો.
1916માં, કલકત્તા યુનિવર્સિટી ના ઉપકુલપતિ આશુતોષ મુખરજીએ અનુસ્નાતક કક્ષાએ આધુનિક
ગણિત અને ફિઝિક્સ વર્ગો માટે કલકત્તા યુનિવર્સિટીમાં ભૌતિક વિજ્ઞાન લેક્ચરર તરીકે નિયુક્તિ આપી. તેમણે 1916થી 1921
દરમિયાન અહીં સેવા આપી હતી. તેમણે 1921માં
ફિઝિક્સ વિભાગ માં રીડર તરીકે નવી સ્થપાયેલ ઢાકા
યુનિવર્સિટીમાં જોડાયા હતા. ઢાકામાં કરેલા સંશોધનની કમગીરીને વિજ્ઞાન જગતે ‘બોઝ સ્ટેટિસ્ટિક્સ’ તરીકે માન્યતા આપી. જેનો હાલ
ભૌતિકશાસ્ત્રના વિદ્યાર્થીઓ અભ્યાસ કરે છે.
ઇ.સ. 1924માં સત્યેન્દ્ર નાથ બોઝ પૅરિસ ગયા અને ત્યાં માદામ ક્યૂરીની પ્રયોગશાળામાં
સંશોધન કાર્ય કર્યું. 1924માં, સત્યેન્દ્ર
નાથ બોઝે એક ‘મેક્સ પ્લેન્ક નિયમ’ અને ‘લાઇટ ક્વોન્ટમ પૂર્વધારણા’ શીર્ષક પર લેખ પ્રકાશિત કર્યો. આ લેખ આલ્બર્ટ આઈન્સ્ટાઈનને મોકલવામાં આવ્યો હતો. આ પૂર્વધારણાએ એક મહાન વ્યક્તિનું ધ્યાન ખેંચ્યું
હતું અને બધા વૈજ્ઞાનિકોએ પ્રશંસા કરી હતી. તે 'બોસ-આઈન્સ્ટાઈન
સિદ્ધાંત' તરીકે પ્રખ્યાત બની હતી.
1926માં, સત્યેન્દ્રનાથ બોઝ ઢાકા યુનિવર્સિટીમાં ભૌતિક વિજ્ઞાન એક પ્રોફેસર બન્યા
હતા. જોકે તેમણે તે પછી સુધી તેમની ડોક્ટરેટની પૂર્ણ ન હતી, તેમણે
આઈન્સ્ટાઈનના ભલામણ પર પ્રોફેસર તરીકે નિમણૂક કરવામાં આવી હતી. 1929માં સત્યેન્દ્ નાથ બોઝ બોસ ભારતીય વિજ્ઞાન કોંગ્રેસ ઓફ ફિઝીક્સ ચેરમેન
તરીકે ચૂંટાયા હતા અને 1944 માં કોંગ્રેસ સંપૂર્ણ ચેરમેન
તરીકે ચૂંટાયા.
1945માં, તેમની ખૈરા કલકત્તા યુનિવર્સિટી ઓફ ફિઝીક્સ
પ્રોફેસર તરીકે નિમણૂક કરવામાં આવી હતી. તેમણે 1956માં
કલકત્તા યુનિવર્સિટીમાંથી નિવૃત્તિ લીધી. આ
યુનિવર્સિટીએ તેમને ભાષાવિજ્ઞાનના પ્રતિષ્ઠિત પ્રોફેસર તરીકે તેમની નિવૃત્તિ પર સન્માનિત કર્યા. બાદમાં તેમણે વિશ્વભારતી યુનિવર્સિટી
ઓફ વાઇસ ચાન્સેલર બન્યા હતા. 1958માં, તેમની
રોયલ સોસાયટી, લંડનમાં ફેલો તરીકે નિમણૂક કરવામાં આવી હતી.
1954સત્યેન્દ્રનાથ
બોઝને ઉત્કૃષ્ટ પ્રદાન બદલ માન્યતા ભારતીય સરકાર દ્વારા 'પદ્મભૂષણ
' થી સન્માનિત કરવામાં આવ્યા. તેમણે 4 ફેબ્રુઆરી,
1974ના રોજ કોલકાતામાં મૃત્યુ પામ્યા હતા. તેમના સંશોધન ‘ક્વોન્ટમ ફિઝિક્સ’ માટે વિશ્વ તેમને સદાય યાદ રાખશે.
ટિપ્પણીઓ નથી:
ટિપ્પણી પોસ્ટ કરો