લાલા લજપતરાયે 1895માં લાહોરમાં પંજાબ બેંકની સ્થાપના કરી હતી
- ગરીબોને સરળતાથી લોન મળે તે
માટે સ્વાતંત્રસેનાની
- લાલા લજપતરાય અને સહયોગીઓએે
બે લાખ રુપિયાથી બેંકની શરુઆત કરી હતી
શાહુકારોના
શોષણમાંથી ગરીબોને મુકિત અપાવવા સ્વાતંત્ર સેનાની લાલા લજપતરાયે પંજાબ બેંકની
સ્થાપના કરી હતી. તેની પ્રથમ શાખા 12 એપ્રિલ 1895ના રોજ પાકિસ્તાનના
લાહોર શહેરના ગણપતરાય રોડ પર શરુ થઇ હતી. આ લાહોર બેંકમાં કુલ ૯ કર્મચારીઓ કામ
કરતા હતા. આ બેંકનું ૧૮ મેં ૧8૯૪માં ઇસ્ટ ઇન્ડિયા કંપની એકટ ૧૮૮૨ અધિનિયમ ૬ હેઠળ
રજીસ્ટ્રેશન થયું હતું. આ બેંકમાં પ્રથમ એકાઉન્ટ પણ લાલા લજપતરાયે જ ખોલાવ્યું
હતું. આ ઉપરાંત જવાહરલાલ નેહરુ સહિત અનેક મોટા સ્વાતંત્ર સેનાનીઓના એકાઉન્ટ પણ હતા.
અંગ્રેજ શાસનમાં શાહુકારો દ્વારા ખેડૂતો અને ગરીબ લોકોનું ખૂબજ શોષણ થતું હતું. મોટા ભાગના શાહુકારો અંગ્રેજોના પીઠ હોવાથી શોષિતોને કોર્ટ કચેરીમાં પણ ન્યાય મળતો ન હતો. ભારતીય મૂડીનો ઉપયોગ અંગ્રેજો પોતાની બેંકો અને કંપનીઓ ચલાવવા માટે કરે છે એવી એક માન્યતા લોકોમાં બંધાઇ હતી. આથી આઝાદીના આંદોલનમાં સ્વદેશી બેંકની જરુર ઉભી થઇ હતી. આર્યસમાજના નેતા રાયમૂલ રાજે આ વાત લાલા લજપતરાયને જણાવી હતી. સ્વાતંત્રસેનાની લાલા લજપતરાયે હરકિશનલાલ, દયાલસિંહ મજીઠિયા,શ્રી કાલી પ્રસન્ના રોય, શ્રી પ્રભુદયાલ લાલા ઢોલનદાસ જેવા વિશ્વાસપાત્ર લોકોને બેંક શરુ કરવા સમજાવ્યા હતા.
છેવટે લાલાજી અને તેમના મિત્રોની મહેનતથી ૨ લાખ રુપિયા એકત્ર થતા બેંક શરુ થઇ હતી. પ્રાપ્ત માહિતી મુજબ આ બેંકની સ્થાપના સાથે સંકળાયેલાઓ મોટા ભાગના આર્યસમાજી અને રાષ્ટ્રવાદીઓ હોવાથી અંગ્રેજ સરકારે રાતિ પાઇની પણ મદદ કરી ન હતી. તેવા સમયે આઝાદીના લડવૈયા લાલા લજપતરાયે સામાજિક અને આર્થિક ઉન્નતિ માટે બેંકની સ્થાપનામાં રસ લીધો હતો.
ઇતિહાસમાં એ વાત જાણીતી છે કે આઝાદીની ચળવળ દરમિયાન અંગ્રેજો પોલીસના લાઠીચાર્જથી ગંભીર રીતે ઘાયલ થવાથી લાલા લજપતરાયનું મુત્યુ થયું હતું, પરંતુ જો તેમના સામાજિક અને આર્થિક ઉત્થાનના આ પ્રયત્નનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવતો નથી.લાલા લજપતરાયનો વિચાર સફળ થયો અને બેંકની વધુ શાખાઓ ખૂલી હતી. ૧૯૪૦માં એ સમયની ભગવાનદાસ બેંક પંજાબ બેંકમાં મર્જ થઇ હતી. ૩૧ માર્ચ ૧૯૪૭માં પંજાબ બેંકને લાહોર હાઇકોર્ટ દ્વારા દિલ્હીમાં રજીસ્ટ્રેશન કરાવવાની મંજૂરી મળી હતી. ૧૯૬૯માં ૧૩ બેંકોનું રાષ્ટ્રીયકરણ થયું જેમાં પંજાબ બેંક પણ હતી.
અંગ્રેજ શાસનમાં શાહુકારો દ્વારા ખેડૂતો અને ગરીબ લોકોનું ખૂબજ શોષણ થતું હતું. મોટા ભાગના શાહુકારો અંગ્રેજોના પીઠ હોવાથી શોષિતોને કોર્ટ કચેરીમાં પણ ન્યાય મળતો ન હતો. ભારતીય મૂડીનો ઉપયોગ અંગ્રેજો પોતાની બેંકો અને કંપનીઓ ચલાવવા માટે કરે છે એવી એક માન્યતા લોકોમાં બંધાઇ હતી. આથી આઝાદીના આંદોલનમાં સ્વદેશી બેંકની જરુર ઉભી થઇ હતી. આર્યસમાજના નેતા રાયમૂલ રાજે આ વાત લાલા લજપતરાયને જણાવી હતી. સ્વાતંત્રસેનાની લાલા લજપતરાયે હરકિશનલાલ, દયાલસિંહ મજીઠિયા,શ્રી કાલી પ્રસન્ના રોય, શ્રી પ્રભુદયાલ લાલા ઢોલનદાસ જેવા વિશ્વાસપાત્ર લોકોને બેંક શરુ કરવા સમજાવ્યા હતા.
છેવટે લાલાજી અને તેમના મિત્રોની મહેનતથી ૨ લાખ રુપિયા એકત્ર થતા બેંક શરુ થઇ હતી. પ્રાપ્ત માહિતી મુજબ આ બેંકની સ્થાપના સાથે સંકળાયેલાઓ મોટા ભાગના આર્યસમાજી અને રાષ્ટ્રવાદીઓ હોવાથી અંગ્રેજ સરકારે રાતિ પાઇની પણ મદદ કરી ન હતી. તેવા સમયે આઝાદીના લડવૈયા લાલા લજપતરાયે સામાજિક અને આર્થિક ઉન્નતિ માટે બેંકની સ્થાપનામાં રસ લીધો હતો.
ઇતિહાસમાં એ વાત જાણીતી છે કે આઝાદીની ચળવળ દરમિયાન અંગ્રેજો પોલીસના લાઠીચાર્જથી ગંભીર રીતે ઘાયલ થવાથી લાલા લજપતરાયનું મુત્યુ થયું હતું, પરંતુ જો તેમના સામાજિક અને આર્થિક ઉત્થાનના આ પ્રયત્નનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવતો નથી.લાલા લજપતરાયનો વિચાર સફળ થયો અને બેંકની વધુ શાખાઓ ખૂલી હતી. ૧૯૪૦માં એ સમયની ભગવાનદાસ બેંક પંજાબ બેંકમાં મર્જ થઇ હતી. ૩૧ માર્ચ ૧૯૪૭માં પંજાબ બેંકને લાહોર હાઇકોર્ટ દ્વારા દિલ્હીમાં રજીસ્ટ્રેશન કરાવવાની મંજૂરી મળી હતી. ૧૯૬૯માં ૧૩ બેંકોનું રાષ્ટ્રીયકરણ થયું જેમાં પંજાબ બેંક પણ હતી.
ટિપ્પણીઓ નથી:
ટિપ્પણી પોસ્ટ કરો